Patrimonio

O Torreón, actual Oficina de Turismo e Centro de Interpretación dos Andrade, cos seus 18m. de altura e 11,5 de lado, é o último resto do pazo dos Andrade que completaba o recinto amurallado da vila no lado oeste, e que posiblemente foi construído por Fernán Pérez de Andrade o Bo a finais do século XIV. En 1905 pasou a ser propiedade do pobo e en 1911 unha parte foi demolida para abrir a estrada da estación de ferrocarril. En 1936 desapareceu o resto, posibilitando unha considerable expansión da Praza do Conde.

Na década de 1930 colocouse o escudo de armas de Don Ginés Ruiz de Castro Andrade, situado anteriormente na fachada principal do pazo, e en 1951 realizouse a coroamento e abriuse a porta que dá á praza do conde.

Construíuse por orde de Fernán Perez de Andrade III entre 1369 e 1377, en terreos do mosteiro de Sobrado, sobre a Pena Leboreira, na freguesía de Sta. María de Nogueirosa. Este castelo, que non foi residencia dos condes, considérase unha atalaia. A súa construción irregular débese a que se adapta á forma da pena sobre a que está construído. As murallas teñen un espesor de 2,57 m. O acceso á torre da homenaxe facíase a través dunha ponte levadiza. Na súa terraza contémplase unha fermosísima panorámica de Pontedeume e contorna.

A capela principal coa antiga sancristía foi construída por D. Fernando de Andrade no primeiro terzo do s. XVI. Cuberta cunha bóveda estrelada, nela, xunto ao Santiago sedente de granito polícromo de finais do s. XIV, atópase o retablo renacentista, feito en 1530 e ampliado e dourado en 1564 polos descendentes inmediatos de Don Fernando. As súas pinturas sobre táboa de ciclos da Paixón teñen unha unidade estilística indiscutible, máis próxima ao Gótico flamengo que ao Renacemento.

O resto da igrexa é unha obra patrocinada polo arcebispo de Santiago, nado en Pontedeume, Don Bartolomé Rajoy y Losada, realizada entre 1756 e 1763. A fachada coas súas torres, obra destacada do barroco galego, foi contratada por Alberto Ricoy.

No ano 2021 o seu retablo maior foi restaurado.

Fundado fóra das murallas do pobo por D. Fernando de Andrade en 1538 co nome de Santa María de Graza, foi pechado en 1835 debido ás leis de desamortización. Do momento da fundación consérvase un ala do claustro renacentista, mentres que a actual fachada principal é barroca, da segunda metade do s. XVIII.

Entre 1842 e 1848 funcionou como cuartel e escola. En 1848 foi poxado e pasou a mans privadas ata que nos anos oitenta do s.XX foi adquirido polo Concello, converténdose en Casa da Cultura. A igrexa, que non foi poxada, foi demolida en 1867 para abrir a avenida de Rajoy, mentres que a horta foi adquirida en 1864 ao particular que o comprou, pasando a chamarse Alameda de Rajoy, servindo por moito tempo como campo para a feira de gando.

O pazo foi construído na segunda metade do s.XVIII polo arcebispo eumés Bartolomé Don Rajoy y Losada (1690-1772), na que foi a casa do seu pai, o boticario Nicolás Rajoy. Na fachada conviven elementos típicos da escola compostelana con novos, máis clasicistas, de influencia francesa. Está composto por un baixo con arcos e piares cadrados, dous pisos con balcóns recorridos por pilastras de orde xigante e un remate que contén o escudo do arcebispo. Limita ao norte coa Praza do Pan, antigo espazo destinado ao almacén de gran (a partir de 1713) e logo á Praza do Pan (1850), demolida en 1940 para converterse en espazo público. Foi remodelada en 1984 segundo o proxecto do artista José Díaz Fuentes, que inclúe unha escultura en bronce dunha muller amasando pan.

A ermida de S. Miguel de Breamo atópase no alto de dito monte, a uns 3 km de Pontedeume, seguindo a estrada N-561 e tomando o desvío no lugar de O Barro. Durante a subida á ermida pódese contemplar unha das vistas máis fermosas de Pontedeume, o nacemento da ría, a praia da Madalena de Cabanas e a desembocadura do río Eume. A igrexa, do século XII e pertencente ao estilo románico, é de cruz latina e tres ábsidas semicirculares. En Galicia soamente responden a esta tipoloxía outras tres igrexas.

O edificio que actualmente ocupa a Biblioteca Pública Municipal Poeta Ramiro Fonte foi a casa do rexente Juan Beltrán de Anido, doada en 1580 no seu testamento para fundar a Cátedra de Latinidade, condición que mantivo ata 1851. Segundo os linteles da porta, foi reconstruída en 1621, despois de sufrir o incendio de 1607, ampliada en 1707 e reconstruída novamente en 1822.

Orixinalmente propiedade do Conde, pasou á vila en data indeterminada e foi ampliada notablemente en 1936 coa desaparición do pazo dos Andrade. No seu centro construíuse en 1671 a fonte ou Pilón, abastecida coa auga dos mananciais do monte de Breamo. O actual Pilón foi realizado en 1788 polo mestre de cantaría Andrés de Monteagudo. Entre 1952 e 1960 construíuse neste espazo a praza do mercado.

Tamén chamada Nosa Señora do Souto, foi construída por Nuno Freire de Andrade en 1378. Da construción primitiva só se conserva un perpiaño co escudo dos Andrade e o tímpano da porta coa imaxe da Virxe. O seu aspecto actual responde á reconstrución costeada entre 1672 e 1680 polo indiano Andrés Copeiro. O campanario é de 1817 e a media laranxa e cúpula foron reconstruídas en 1858 polo arquitecto Faustino Domínguez.

Do seu mobiliario destaca o retablo maior, barroco, de columnas salomónicas e reliquias, realizadas posiblemente a finais do s. XVII por Alonso González. Foi pintado despois de 1718.

Construción emblemática que dá nome ao pobo, foi reconstruída entre 1863 e 1870 e remodelado entre 1884 e 1888, ata quedar cos 15 arcos actuais. Substituíu unha ponte gótica de 68 arcos e máis de 850 metros que mandou construír, con dúas torres, capela e hospital para peregrinos, Fernán Pérez Andrade o Bo entre 1374 e 1380. Desta ponte gótica só se conservan o Oso e o Xabaril que hoxe podemos contemplar nos xardíns do convento dos Agostiños, e que estaban situados entre os arcos segundo e terceiro, no oco dos tallamares.

A muralla, que contou con nove torres e ata seis portas (da Ponte, da Vila e de Porto en principio, ás que se engadiron as da Salga, Postigo e Carnicería), estendíase pola beira do mar, bordeaba o pazo, pasaba polas actuais rúas do Picho e Tafona e baixaba por diante do Convento dos Agostiños, incluíndo a fonte dentro do recinto amurallado. No adro da igrexa de Santiago, xunto á que fora a porta do Postigo, realizada en 1619, consérvase a base do antigo muro.

Desde 1371 ata o establecemento dos concellos constitucionais, os Andrade mediatizaron o goberno da vila con sede no concello. Conta na súa fachada co escudo de Fernando Ruiz de Castro (1506-1575), picado en 1820 e restaurado en 1823. Sufriu o incendio de 1607 e foi reconstruída en 1609. Durante a alcaldía de D. Celestino Sardiña foi novamente reconstruída en 1974, mantendo a mesma configuración e pedras na fachada. Está situada na praza orixinal do Rolo, despois praza Real, presente dende a fundación da vila en 1270, e ampliada en 1617.

Tamén coñecidas polas “tendas de Rajoy”, teñen un gran valor histórico e sentimental. Foron feitas en 1763 polos irmáns Ricoy, baixo o patrocinio do arcebispo Rajoy, para fabricar “sardiña salgada e outras cousas”. Por escrito do 16 de maio de 1769, os almacéns e o seu arrendamento estaban ligados ao sostemento de dúas escolas (construídas tamén baixo mecenado de Rajoy) e ao pago dos profesores.

Foi edificada entre 1853 e 1856 no porto, e foi deseñada polo arquitecto Faustino Domínguez, arquitecto provincial de A Coruña, seguindo os canons clasicistas. É de pranta rectangular, con patio central e dous pisos. Na actualidade, neste edificio están ubicadas as oficinas dos departamentos de Servizos Sociais, Cultura, Normalización Lingüística, Xulgado de Paz e Rexistro Civil.