Fragas do Eume
Fragas do Eume. Patrimonio natural de Galicia
As Fragas do Eume son un lugar extraordinario. Son as fragas costeiras mellor conservadas de Europa e un dos escasísimos bosques do seu tipo do continente. Albergan numerosas especies animais e vexetais ameazadas, algunhas relictas, así como os ecos dunha extraordinaria historia que toma singular brío na época medieval.
O Parque Natural Fragas do Eume, declarado polo Goberno autónomo en 1997, esténdese por 9.125 hectáreas de ladeiras e montes que acompañan o río Eume ao seu paso pola provincia da Coruña.
Todo o seu territorio encádrase na comarca do Eume, que limita ao norte coa de Ferrolterra e ao sur coa das Mariñas Coruñesas.
O río Eume é o verdadeiro eixe do parque natural. As súas augas axudaron de forma definitiva a cicelar o canón e nas súas ribeiras medraron os bosques.
O berce do río son os cumios da Serra do Xistral, en Lugo, con máis de 1.000 m de altitude. Un sinuoso percorrido por entre solitarias montañas condúceo ata o próspero val industrial de As Pontes de García Rodríguez e os encoros da Ribeira (cunha capacidade de 33 millóns de m3 de auga) e do Eume (123 millóns). Entón descólgase en caída libre sobre o profundo canón que tamén leva o seu nome, atravesa o val que el mesmo escavou para as fragas e termina entregándose ao mar, 80 km despois do seu nacemento, na ría de Pontedeume.
As fragas son as selvas galegas. Se a rentes do chan son os fieitos, brións e pequenas flores os protagonistas, a uns metros de altura sono as pólas, formando unha maraña na que se desenvolve unha vida especial, rodeada de follas de diferentes formas, flores ás veces case indistinguibles e froitos de todo tipo.
Son tamén as pólas as que, ao estendérense buscando a luz, ofrecen acubillo e sombra no interior do bosque. A árbore dominante nas Fragas do Eume é o carballo. Outras especies aparecen de forma máis illada, pero contribúen de maneira
fundamental á diversidade natural do bosque, como os érbedos, os castiñeiros, os ameneiros, os salgueiros, os olmos e os budueiros.
Miles de criaturas de case todas as formas e tamaños imaxinables inician a súa frenética actividade cotiá.
Nas fragas do Eume mantéñense prósperas poboacións dalgunhas especies seriamente ameazadas a escala global.
Está catalogada a presenza de 15 especies de anfibios, 14 especies de reptís, 8 especies de peces, 103 especies de aves e 1 de mamíferos. A inmensa maioría delas son diminutas, pero extraordinariamente numerosas. Os animais de maior tamaño son máis escasos.
Patrimonio cultural nas Fragas do Eume
Situado no corazón das fragas, nun promontorio sobre o río Eume, este mosteiro foi fundado no s. IX na daquela vila de Calavario, de aí o seu nome. A súa historia é a das propias fragas: vinculado ás familias de Traba e Andrade, a súa xurisdicción chegou a abarcar unha grande extensión, ocupando desde o século XIII parte dos actuais concellos de As Pontes, A Capela, Cabanas e Monfero.
Despois dunha complexa Idade Moderna, a crise chegou no s. XIX e, con motivo da desamortización, en 1849 sae a poxa. Foi adquirido por un particular que acometeu a súa restauración. En 1971 foi declarado conxunto histórico-artístico e en 1975 monumento de interese provincial. En 1986 aprobouse o expediente de expropiación que converteu o mosteiro e os seus arredores en propiedade da Deputación da Coruña. Actualmente está restaurado e pode ser visitado.
Monasterio de Monfero
Este mosteiro foi fundado en 1134 baixo a regra de San Bieito, acoutado por vez primeira por Afonso VII e reconvertido en cisterciense en 1147. A súa vida monástica prolongouse ata a exclaustración de 1835 e un breve intento posterior. É un bo exemplo do grande desenvolvemento arquitectónico que acadaron os mosteiros cistercienses na Idade Moderna, ampliándose a súa comunidade ata os 43 membros en 1795.
Posúe unha igrexa barroca comezada a construír en 1622 e tres claustros: o das Procesións, realizado segundo un proxecto de Juan de Herrera e rematado antes de 1575; o da Hospedería, do que só se realiza un lado no tempo de Frei Ruperto Martínez (1803-1807), e o Oriental, ampliado progresivamente ao longo dos séculos XVII-XVIII. Os restos románicos limítanse a unha parte do muro meridional da igrexa, e de época medieval son tamén as esculturas funerarias e a pía da auga bendita.
O mosteiro foi declarado monumento histórico-artístico en 1931, e contou con obras de limpeza e consolidación hai uns anos. A igrexa é a parte mellor conservada.
